Zwanger worden is niet voor elke vrouw vanzelfsprekend. Sommige partners zijn onvruchtbaar of kunnen vanwege andere redenen geen kinderen krijgen. Deze ‘wensouders’ hebben – kortgezegd – twee mogelijkheden om alsnog een kind te krijgen. De eerste mogelijkheid is om een kind te adopteren. Tevens hebben zij de mogelijkheid om een beroep te doen op een draagmoeder, die voor hen het kind draagt en baart. Op dit moment voorziet de wet niet in specifieke wetgeving omtrent het draagmoederschap. Draagmoederschap is onder bepaalde omstandigheden echter wel toegestaan. Hoe de juridische procedure verloopt tussen de draagmoeder en de wensouders, leg ik uit in deze blog.
Draagmoeder is juridische moeder
De draagmoeder is volgens het afstammingsrecht automatisch de juridische moeder van het kind. Deze familierechtelijke band tussen het kind en de draagmoeder wordt alleen doorbroken als de rechter een adoptie uitspreekt. Wensouders kunnen via een adoptieverzoek verzoeken om het juridisch ouderschap en het gezamenlijk gezag van het kind. Er kleven enkele nadelen aan deze adoptieprocedure. Een van de eisen voor adoptie is dat de wensouders voorafgaand aan het adoptieverzoek drie jaar met elkaar moeten hebben samengeleefd. Tevens moeten zij het kind gedurende tenminste één jaar hebben opgevoed en verzorgd. Het adoptieverzoek kan als gevolg hiervan pas worden ingediend wanneer het kind een jaar is. De jurisprudentie leert dat een verzoek tot adoptie door de wensouders in een draagmoederschapsconstructie vaak wordt toegewezen. Een versnelde manier om één van de wensouders de juridische ouder van het kind te laten worden, is door middel van erkenning van het kind, gevolgd door een verzoek tot vaststelling éénhoofdig gezag.
Het verkrijgen van juridisch ouderschap
Hieronder is schematisch weergegeven op welke wijze de wensouders het juridisch ouderschap en het gezag over een kind op dit tijdstip verkrijgen:
Echter: commercieel draagmoederschap en het openbaar maken van de wens van een vrouw die draagmoeder wenst te worden of het openbaar maken van de zoektocht naar een draagmoeder is verboden volgens art. 151b van het Wetboek van Strafrecht. Met deze beperking is de kans gering dat de potentiële vraag naar een draagmoeder en het potentiële aanbod van een draagmoeder elkaar kruisen nu marktplaatsen hiervoor verboden zijn. Het openbaar maken van de wens is al aan de orde wanneer de draagmoeder een advertentie plaatst op bijvoorbeeld Google.com of Facebook.com. U zult als wensouders de draagmoeder dus via bekende kringen proberen te vinden.
Het voorstel
De staatscommissie Herijking ouderschap kreeg als taak de regering te adviseren over de wenselijkheid van een wijziging van de wet op onder andere het gebied van het draagmoederschap. Dit advies heeft de commissie in december 2016 gepubliceerd. Een van de aanbevelingen van de Staatscommissie is om een wettelijke regeling in te richten ten behoeve van de draagmoederschapsconstructie. De concept wettekst die is opgesteld door de commissie is een schets van de aanbevolen wijzigingen van onze wet. De Nederlandse overheid bekijkt op dit moment of de concept wettekst kan worden aangepast naar een wetsvoorstel. De wet is nog niet in werking getreden.
Wensouders aanvaarden het ouderschap
De concept wettekst bepaalt dat de geboortemoeder de juridische ouder van het kind is, tenzij vóór de geboorte een akte van aanvaarding is opgemaakt. Met de akte van aanvaarding, aanvaarden de wensouders het ouderschap. De rechtbank dient toestemming te geven voor het opmaken van de akte van aanvaarding van het ouderschap na draagmoederschap. Vervolgens wordt de akte van aanvaarding opgemaakt door de ambtenaar van de burgerlijke stand. De wensouders worden met deze akte de juridische ouders van het kind. De geboortemoeder is dus op basis van deze bepaling – in tegenstelling tot de huidige situatie – niet standaard de juridische moeder van het kind. Het gezamenlijk gezag van de wensouders ontstaat van rechtswege vanaf de geboorte. Het voordeel van deze procedure is dat de wensouders vanaf de geboorte de juridische ouders zijn van het kind en het gezag hebben, waardoor zij in staat zijn de belangrijke beslissingen te maken over het kind. De juridische situatie is ten tijde van de geboorte van het kind gelijk aan de feitelijke situatie, als gevolg waarvan de wensouders zich direct vanaf de geboorte van het kind met het kind zelf en diens ontwikkeling kunnen bezighouden in plaats van een tijdrovende en emotionele adoptieprocedure.
Of en zo ja op welke termijn een wetsvoorstel zal worden opgesteld aan de hand van de concept wettekst, is niet met zekerheid te zeggen. Via onze website houden wij u omtrent relevante ontwikkelingen op de hoogte. Mocht u meer willen weten over dit onderwerp of heeft u andere vragen op het gebied van het familierecht, neemt u dan contact op met mij of mijn collega Rosalie Lagerweij.
Geschreven door:
mr. Job Blok.
Heeft u een vraag? Neem contact op.